„Z historią jest jak z mięsnym pasztetem – nie należy się przyglądać, jak się go przyrządza” – stwierdził kiedyś Aldous Huxley. Można by więc rzec, że lepiej o historii czytać, niż w niej uczestniczyć – tym bardziej, że wciąż mamy do odkrycia sporo zagadek i tajemnic z nią związanych.
Takim właśnie śladem – tropiciela mirabiliów – podąża w tym tomie pisarz i historyk Jerzy Grundkowski (1953-2016). Z jego książki dowiadujemy się m.in., dlaczego generał Józef Bem przeszedł na islam; na kogo Casanova pisał donosy; jaka była faktyczna przyczyna śmierci Aleksandra Macedońskiego i z jakiego powodu cesarz Heliogabal myślał o operacji zmiany płci...
Grundkowski kochał i rozumiał historię, dzięki czemu jego książka to fascynująca podróż w przeszłość, podczas której jesteśmy wciąż zaskakiwani. Na jakość tej lektury wpływa erudycja autora oraz fakt, iż jest on kąśliwym komentatorem dziejów. Można nawet odnieść wrażenie, że mrużąc do nas oko, radzi, by do pasztetu, który tu przyrządzono, nie podchodzić zbyt poważnie. Nie ma bowiem nad czym wylewać łez, skoro – jak powiada klasyk – wszystko w historii powtarza się dwukrotnie: za pierwszym razem jako tragedia, za drugim – jako farsa.
Wojciech Chudziński – z-ca redaktora naczelnego miesięcznika „Nieznany Świat”
